Het jaar 1973 markeert een tumultueus keerpunt in de geschiedenis van Chili. Een militaire coup, onder leiding van Generaal Augusto Pinochet, maakt een einde aan de democratisch gekozen regering van Salvador Allende. De gevolgen voor Chili zijn diepgaand, trouwens ook voor de rest van Latijns-Amerika. Overigens kan je deze coup niet los zien van de Koude Oorlog.
Chili had een lange geschiedenis van politieke instabiliteit en economische ongelijkheid, wat de weg bereidde voor de gebeurtenissen van 1973. In 1970 wordt Salvador Allende verkozen tot president van Chili. Zijn regering begint met hervormingen, waaronder nationalisatie van belangrijke industrieën, landhervormingen en uitbreiding van sociale welzijnsprogramma's. Allende wil via parlementaire weg een socialistische maatschappij tot stand brengen, het zgn. “Chileense experiment”. Dat experiment is niet altijd succesvol, vanaf 1972 gaat Chili in een zware economische crisis, het land is diep verdeeld over de hervormingen.
De Verenigde Staten volgen de ontwikkelingen in Chili met argusogen. President Richard Nixon en minister van Buitenlandse Zaken Henry Kissinger beschouwen de regering van Allende als een door de Sovjet-Unie gesteunde bedreiging in Latijns-Amerika. De CIA begint met geheime operaties om de regering van Allende te ondermijnen, financiert anti-Allende-groepen en ondermijnt de economie.
Pinochet-regime
Op 11 september 1973 leidt generaal Augusto Pinochet, die door Allende zelf was aangesteld, een militaire staatsgreep die de regering omverwerpt. Allende pleegt zelfmoord in het presidentieel paleis, nadat hij kort daarvoor via de radio een laatste keer het Chileense volk toespreekt.
Pinochet neemt de macht over. Zijn regime wordt gekenmerkt door brute onderdrukking, schendingen van de mensenrechten en censuur. Duizenden Chilenen worden gedood, gemarteld of verdwijnen tijdens zijn bewind. De staatsgreep krijgt de stilzwijgende steun van Washington.
Onder Pinochet's bewind verdwijnt het “Chileense experiment” van Allende. Een marktgericht, neoliberaal economisch model komt in de plaats. Hoewel deze verschuiving leidt tot aanzienlijke economische groei, neemt anderzijds de ongelijkheid onder de Chilenen toe.
12 dagen na de coup sterft trouwens Pablo Neruda. Zijn begrafenis in Santiago groeit uit tot een grote publieke manifestatie tegen de coup. Militairen, geweer in de aanslag, durven niet in te grijpen, door de vele camera’s van internationele persploegen.
Koude Oorlog
In Chili, net als in andere landen elders in de wereld, komen de VS en de toenmalige Sovjetunie lijnrecht tegenover elkaar te staan in hun ideologische strijd om invloed en macht in de wereld.
De Chileense staatsgreep intensiveert de polarisatie in Latijns-Amerika. De coup toont aan dat de supermachten zich zonder scrupules mengen in de interne aangelegenheden van soevereine naties, om hun Koude-oorlog doelstellingen na te streven.
Na Pinochet
Het bewind van Pinochet eindigt in 1990. Hij treedt af als president, hoewel hij zijn positie als opperbevelhebber van het leger behoudt tot 1998. In de jaren daarna wordt Pinochet geconfronteerd met juridische procedures en internationale aandacht voor schendingen van de mensenrechten tijdens zijn bewind. Hij wordt in 1998 in Londen gearresteerd. Toch is hij nooit veroordeeld voor de misdaden en mensenrechtenschendingen tijdens zijn bewind.
Pinochet sterft in december 2006. Hij blijft een diep polariserende figuur in de geschiedenis van Chili, waarbij sommigen hem zien als een redder die het land uit de greep hield van het communisme, terwijl anderen hem beschouwen als een meedogenloos dictator, verantwoordelijk voor ernstige schendingen van de mensenrechten. Zijn politieke erfenis blijft onderwerp van controverse.
De laatste radiotoespraak van Salvador Allende, 11 september 1973, dag van de coup.