Koningin Elisabethzaal: van houten kiosk tot Gouden Zaal

Niet zonder trots werd tijdens het openingsweekend (september 2022) van Antwerp Symphony Orchestra aangekondigd dat het komende concertseizoen onder de noemer “Monument” zou staan. 125 jaar klassieke muziek in deze cultuurtempel, daar mag een stukje geschiedenis over geschreven worden want de trots is absoluut terecht!

De oorsprong van de zaal ligt bij de Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde Antwerpen. Vanaf 1851 klonken er in de dierentuin tijdens de zomer promenadeconcerten door muziekkapellen van militaire regimenten. Enkele jaren later werd het het harmonieorkest van de dierentuin . De muzikanten stonden aanvankelijk op een overdekte houten kiosk. Einde negentiende eeuw werd opdracht gegeven tot de bouw van een feestpaleis met entreehal, een feestzaal en wintertuin. De openingsceremonie van dit monumentale complex vond plaats in juli 1897. Het gebouw lag aan de zuidzijde van de dierentuin. Een tweede ingang naar de feestzaal bevond zich aan het Stationsplein, nu het Astridplein. De gegoede burgerij hield hier dansavonden en genoot van symfonieorkesten.

Tot 1914 voerde men werken uit van vrijwel uitsluitend Belgische componisten. Later kwamen ook o.a. Berlioz, Mendelssohn, Bizet... aan bod. De inval van het Duitse leger maakte een voorlopig einde aan alle concertactiviteiten in Antwerpen. Na de Wapenstilstand begon een periode van heropleving en vernieuwing van de Dierentuinconcerten . In het interbellum kende de stad een rijk concertleven.

Lodewijk De Vocht die in 1916 de Chorale Caecilia oprichtte, werd aangesteld tot muziekdirecteur en dirigent van de Nieuwe Concerten. Hij dirigeerde niet alleen het klassieke koorrepertorium maar ook moderne werken zoals Psalmus Hungaricus van Zoltán Kodály. Hij programmeerde ook eigen werk zoals zijn Grote Symfonie voor gemend koor en orkest in het jaar 1932 (op onze partituur staat “Symfonie voor groot orkest en koren”), het zal wel hetzelfde werk zijn zeker 😊 ?

Na de tweede wereldoorlog bleef Antwerpen achter als grootstad zonder eigen symfonieorkest. Kort na de bevrijding kende de muziekcultuur in Europa een enorme internationalisering en schaalvergroting.

“Cultuur werd immers niet langer beschouwd als een voorrecht voor enkelen maar als een basisrecht”

Met de oprichting in 1955 van de Philharmonie , die inmiddels is uitgegroeid tot het Antwerp Symphony Orchestra, werd destijds een belangrijke stap gezet. Want o.a. een bloeiende koorcultuur dreigde te lijden onder het uitblijven van een vast orkest voor het rijke repertoire voor koor en orkest.

De nieuwe concertzaal van architect Rie Haan werd gebouwd in 1959 met elementen van Expo ’58. De oude feestzaal werd hierbij omgebouwd tot een moderne concertruimte en in 1960 geopend door Koningin Elisabeth. De concertzaal kreeg bij die gelegenheid haar definitieve naam. In de decenia daarna, volgden verschillende concertreeksen elkaar op en zette de internationalisering zich door. Grote sterren zoals Bruce Springsteen, Sting, Jacques Brel, Herman van Veen, Brian Wilson, Bryan Ferry, Nick Cave, Helmut Lotti , Hooverphonic …traden hier op. Maar ook deChorale stond hier op het podium met o.a. Jeanne d’Arc au bûcher in 1963 en het Jubelconcert voor 50 jaar Chorale, telkens onder leiding van de stichter.

In 2011 werd ervoor gekozen om de Koningin Elisabethzaal helemaal opnieuw te bouwen en dus niet te renoveren. Het bleek snel evident dat de nieuwe zaal, met als primaire functie de residentieplek van een klassiek orkest, akoestisch moest voldoen aan de hoogst mogelijke eisen. De prachtige gevel bleef natuurlijk bewaard en de historisch waardevolle delen in het inwendige werden weer zichtbaar gemaakt en in het ontwerp geïntegreerd. Zo combineert het gebouw actuele excellentie met de glorie van weleer.

In november 2016 opende de Koningin Elisabethzaal opnieuw haar deuren in aanwezigheid van koningin Mathilde. Kort nadien stonden “wij” op het podium in 2017 met de Carmina Burana. Later nog met Goodall ,Mozart, Beethoven en @TheMOVIES.

Intussen vinden steeds meer orkesten en solisten van wereldklasse hun weg naar de Koningin Elisabethzaal. Door de grandioze akoestiek kan men er een speld horen vallen en dat zorgt uiteraard voor grote uitdagingen want elk detail wordt gehoord.

Hadden we dat al niet gemerkt ?

Lut